Ο καζαμίας της επόμενης εβδομάδας

Τη Δευτέρα, ο Βενιζέλος συναντά τους γκαουλάιτερ εμπειρογνώμονες της τρόικας και τους ενημερώνει ότι στο καυτό θέμα της εργασιακής εφεδρείας προέκυψαν κάποια απρόσμενα ζητηματάκια συνταγματικής υφής, τα οποία καθιστούν το μέτρο ανεφάρμοστο (και τα οποία η κυβέρνηση ήταν ανθρωπίνως αδύνατον να τα προβλέψει δύο μήνες τώρα που το μελετάει, στο κάτω-κάτω δυο συνταγματολόγους υπουργούς διαθέτει όλους κι όλους, τι να προλάβουν οι δόλιοι). Ο υπουργός προσπαθεί να τους το φέρει μαλακά, αλλά κάνει το λάθος να ξεστομίσει τη λέξη "επαναδιαπραγμάτευση" (με την απαράμιλλη προφορά του στα αγγλικά), με αποτέλεσμα οι τροϊκανοί να προσβληθούν από καλπάζουσα ταπηροκρανίαση και να ανακοινώσουν ότι εγκαταλείπουν τη χώρα ράιτεγουέυ. Πέφτουν όμως πάνω στις κινητοποιήσεις των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, οπότε και αναγκάζονται να πάρουν λεωφορείο από την πλατεία Καραϊσκάκη για Κορυτσά-Ελμπασάν-Τίρανα.

Άμεση είναι η αντίδραση των ευρωπαίων αξιωματούχων: ο πρόεδρος του Γιούρογκρουπ Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ επισημαίνει ότι "η αλληλεγγύη δεν είναι μονόδρομος", ο επίτροπος Όλι Ρεν τονίζει ότι "η εκταμίευση της έκτης δόσης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη" και συμπληρώνει ότι "η Ευρώπη δεν θα αφήσει την Ελλάδα να καταρρεύσει" (θα της δώσει μια ζμπρωξιά να γκρεμοτσακιστεί μια ώρα αρχύτερα), ενώ ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών κ. Σόιμπλε ανέφερε ότι, εκτός από τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου, θα πρέπει να αναθεωρηθεί και η Συνθήκη της Λωζάνης, πιθανόν δε και του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή. Η πρόεδρος του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ υπογραμμίζει ότι αυτή τη στιγμή χρειάζονται τρία πράγματα, "ιμπλεμεντεσιόν, ιμπλεμεντεσιόν, ιμπλεμεντεσιόν", και η Άγκελα Μέρκελ επιμένει στην ανάγκη για άμεση απελευθέρωση του επαγγέλματος του ταξιτζή και της κοπτοραπτούς.

Την Τρίτη η αναταραχή μεταδίδεται στις διεθνείς χρηματαγορές, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οι δείκτες όλων των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων εν μέσω αμφιβολιών για την αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της κρίσης χρέους. Τα επιτόκια δανεισμού της Ιταλίας ανεβαίνουν στο επτά τοις εκατό και ο πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι ανακοινώνει σχέδιο για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, στα πλαίσια της οποίας μελετάται η επαναλειτουργία του Κολοσσαίου, όπου τα λιοντάρια θα κατασπαράζουν το πλεονάζον προσωπικό των ελληνικών και ιταλικών ΔΕΚΟ, καθώς και συμβασιούχους του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης τις επαφές αναλαμβάνει προσωπικά ο κ. Λοβέρδος, ενώ ο πρωθυπουργός τονίζει την απόλυτη και αταλάντευτη δέσμευση της Ελλάδας και επαναλαμβάνει ότι θα πάρει όποια μέτρα απαιτηθούν χωρίς να λογαριάζει το πολιτικό κόστος.

Την Τετάρτη ο Βενιζέλος ανακοινώνει την επιβολή Ειδικού Έκτακτου Τέλους Σωληνώσεων (μέτρο άμεσης απόδοσης και ισοδύναμου δημοσιονομικού αποτελέσματος), το οποίο θα κυμαίνεται μεσοσταθμικά στα 4 ευρώ ανά σωλήνα, με την εφαρμογή ειδικού συντελεστή αναλόγως αν πρόκειται για χαλκοσωλήνα, σωλήνα μολύβδου ή πλαστική τύπου "Πετζετάκις". Το νέο τέλος θα ενσωματωθεί στο λογαριασμό της ΕΥΔΑΠ και των άλλων οργανισμών ύδρευσης, ενώ σε περίπτωση άρνησης καταβολής δεν θα κόβεται μεν η παροχή νερού -για λόγους κοινωνικής ευαισθησίας-, αλλά ειδικά συνεργεία του Υπουργείου Υποδομών και Δικτύων θα βουλώνουν τις αποχετεύσεις ώστε να πνιγούμε στο σκατό. Από την καταβολή του Έκτακτου Τέλους εξαιρούνται οι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, για τις οποίες ο υπουργός εκτίμησε ότι έχουν ήδη κάνει το σκατό τους παξιμάδι, οπότε η ανωτέρω κύρωση δεν θα είχε αποτέλεσμα. Την ανακοίνωση του κ. Βενιζέλου χαιρετίζει ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος εκτιμά ότι αναδεικνύει την αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης. Οι ελεγκτές της τρόικας αναμένουν περαιτέρω οδηγίες για την επιστροφή τους στην Αθήνα και στο μεταξύ παραθερίζουν στους Αγίους Σαράντα. Ο επίτροπος Όλι Ρεν επισημαίνει ότι το μέτρο κινείται μεν στη σωστή κατεύθυνση, αλλά θα απαιτηθούν εντονότερες προσπάθειες της κυβέρνησης για την υλοποίηση των δεσμεύσεων. Οι αγορές αναθαρρεύουν και οι κυριότεροι δείκτες των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων κινούνται σε θετικό έδαφος.

Το πρωί της Πέμπτης ο οίκος Στάνταρ & Πουρ'ς ανακοινώνει την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του Βανουατού, με αποτέλεσμα νέα αναταραχή στα διεθνή χρηματιστήρια. Ο πρόεδρος Ομπάμα εκφράζει την ανησυχία του. Σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τις αγορές ο Βενιζέλος ανακοινώνει ότι μελετά την επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης στα υπόθετα, και ο πρωθυπουργός κάνει λόγο για επώδυνα μέτρα. Αργά το απόγευμα γίνεται έκτακτη τηλεδιάσκεψη αξιωματούχων της τρόικας, με τη συμμετοχή των υπουργών οικονομικών Γερμανίας και Γαλλίας. Την Ελλάδα εκπροσωπεί ο Νίκος Αλέφαντος, ο οποίος πείθει τους εταίρους και δανειστές μας ότι με τρεις μαντουμαδόρους στη μεσαία γραμμή θα πατάξει τη φοροδιαφυγή και με ξαφνικές αντεπιθέσεις από τα πλάγια θα μειώσει δραστικά το έλλειμμα του δημοσίου και τα πάντα όλα. Οι ελεγκτές παίρνουν εντολή να επιστρέψουν από τους Αγίους Σαράντα στην Αθήνα το συντομότερο δυνατόν.

Την Παρασκευή, το κλιμάκιο της τρόικας αναχωρεί από την Αλβανία για Αθήνα μέσω Κακαβιάς και Ιωαννίνων. Το ΠΑΜΕ οργανώνει συλλαλητήριο στο σταθμό των ΚΤΕΛ στον Κηφισό, όμως το λεωφορείο κάνει στάση στο Δομοκό, οι ελεγκτές κατεβαίνουν να αγοράσουν κατίκι και ξεχνιούνται, με αποτέλεσμα να χάσουν την αναχώρηση. Ο Βενιζέλος, που τους περιμένει με τρεις ανθοδέσμες και πέντε διμοιρίες ΜΑΤ στον Κηφισό, παθαίνει αποπληξία όταν δεν τους βλέπει να κατεβαίνουν από το λεωφορείο. Φοβούμενος τα χειρότερα, εξαπολύει ανθρωποκυνηγητό για τον εντοπισμό τους, ενώ για καλό και για κακό τηλεφωνεί και στην Αγγελική Νικολούλη.

Η αγωνία κορυφώνεται. Πού βρίσκονται οι ελεγκτές; Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ; Πού πήγε η χαμένη παιδική μας αθωότητα; Αυτά και άλλα πολλά, στο επόμενο επεισόδιο.


.

Παρά προστάτας νά 'χωμεν

Προσβάλλεται η συλλογική αξιοπρέπεια, η υπερηφάνεια των Ελλήνων. Υπάρχει μια ταπείνωση, γιατί ταπεινώνεσαι όταν ζητάς δάνειο, ταπεινώνεσαι όταν εξαρτάσαι, ταπεινώνεσαι όταν παρακαλείς, ταπεινώνεσαι όταν είσαι υπό διεθνή έλεγχο. Αλλά, εάν δεν υπήρχε ο έλεγχος της Τρόικας -σας το λέω μετά λόγου γνώσεως- δυστυχώς θα είχαμε και πάλι εξοκείλει δημοσιονομικά, όπως εξόκειλε η χώρα κατά πρωτοφανή τρόπο την περίοδο 2004-2009. Δεν είναι ζήτημα πρόθεσης. Είναι ζήτημα νοοτροπίας, ικανότητας, διοικητικών δομών, πρακτικών, συνηθειών, αδρανειών. Ευτυχώς που έχουμε τεθεί υπό έλεγχο γιατί έτσι μπορούμε να τεθούμε και υπό εθνικό αυτοέλεγχο και να σωθούμε.

Όταν ο Γιωργάκης είχε πει ότι τα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας οδηγούν σε περιορισμό της εθνικής μας κυριαρχίας, είχε αντιμετωπίσει την κατακραυγή, όχι τόσο για τη διαπίστωσή του καθεαυτή, όσο για την ευκολία με την οποία την έκανε. Δικαιολογημένα. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο τότε πρωθυπουργός περιέγραφε μια επαχθή κατάσταση, μια κατάσταση από την οποία έπρεπε να βγούμε το συντομότερο δυνατό, ένα αναγκαίο κακό, αλλά πάντως κακό.

Στη σημερινή του ομιλία στη Βουλή, ο Βενιζέλος ξεκινά στην ίδια γραμμή, μιλώντας για την ταπείνωση της χώρας, για να καταλήξει στο άλλο άκρο και να παρουσιάσει τελικά την εκχώρηση του σχεδιασμού δημοσιονομικής πολιτικής στους εκπροσώπους της τρόικας περίπου ως ευλογία για τον τόπο: μόνοι μας δεν μπορούμε, είναι ζήτημα νοοτροπίας και ικανότητας, λέει, δόξα τω θεώ να λέμε που βάλαμε τον νταβατζή στο κεφάλι μας μπας και σωθούμε.

Και απορώ, όταν αυτά τα λόγια βγαίνουν από το στόμα ενός υπουργού, και μάλιστα των οικονομικών, και μάλιστα αντιπροέδρου της κυβέρνησης, και μάλιστα ντε φάκτο πρωθυπουργού εδώ και λίγο καιρό, πώς είναι δυνατόν να μην υποβάλλει αυτός την παραίτησή του την ίδια στιγμή; Τι σόι υπουργός οικονομικών είναι αυτός που αποδέχεται ότι δεν θα χαράζει ο ίδιος οικονομική πολιτική, άλλη από αυτή που του υπαγορεύουν οι δανειστές της χώρας, διότι αυτός είναι λέει ο συσχετισμός των δυνάμεων, τι να κάνουμε, δεν μπορεί να βάζει όρους αυτός που δανείζεται, παρά μόνο αυτός που δανείζει; Και τότε τι σας χρειαζόμαστε εσάς, χρυσέ μου; Για να διατηρούμε την ψευδαίσθηση της ομαλής λειτουργίας της δημοκρατίας; Την ψευδαίσθηση ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό και υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους;

Γι' αυτό λέω, αν η κυβέρνηση έχει φτάσει στο σημείο όπου θεωρεί μοναδικό καθήκον της να επιβάλλει σε ολόκληρη τη χώρα ένα είδος συνδρόμου της Στοκχόλμης, ίσως είναι ώρα να θυμηθούμε τις Ευχές του Κάλβου.


.

Βαφτίζοντας το κρέας ψάρι

Γιατί το χαράτσι βαφτίστηκε "τέλος" και όχι "φόρος"; Τυχαίο πάντως δεν είναι, υπάρχει λόγος. Σύμφωνα με το άρθρο 78 παρ.1 του Συντάγματος, "κανένας φόρος δεν επιβάλλεται ούτε εισπράττεται χωρίς τυπικό νόμο που καθορίζει το υποκείμενο της φορολογίας και το εισόδημα, το είδος της περιουσίας, τις δαπάνες και τις συναλλαγές ή τις κατηγορίες τους, στις οποίες αναφέρεται ο φόρος". Για να ψηφιστεί όμως "τυπικός νόμος" χρειάζεται κανονικά να ακολουθηθεί η συνήθης νομοθετική διαδικασία, που παναπεί νομοσχέδιο, αιτιολογική έκθεση, διαβούλευση, συζήτηση σε κοινοβουλευτική επιτροπή, εισαγωγή στην ολομέλεια, συζήτηση και ψηφοφορία κατ' αρχήν και κατ' άρθρο. Οι διαδικασίες αυτές έχουν κάποιο λόγο που προβλέπονται, δεν είναι για να γεμίζουν ώρες προγράμματος στο κανάλι της Βουλής, από την άλλη όμως έχουν το κακό ότι είναι κάπως χρονοβόρες. Κι όταν είσαι ο Βενιζέλος κι είναι Παρασκευή απόγευμα, και μέχρι την Κυριακή πρέπει να επινοήσεις ένα μέτρο "άμεσου αποτελέσματος" που να μπορείς να το παρουσιάσεις στους δανειστές με την υπόσχεση ότι από Δευτέρα θα αρχίσει να υλοποιείται, τέτοιες πολυτέλειες δεν χωράνε. Κι επειδή η κυβέρνηση δεν μπορεί να αναστείλει την ισχύ του Συντάγματος, διότι αυτή η λύση έχει πολύ μπελά, πρέπει να κατεβάζεις και τα τανκς και πού λεφτά για πετρέλαιο τέτοιες εποχές, προτίμησε να κάνει μια τρίπλα και να παρακάμψει το Σύνταγμα δια της ορολογίας. Έτσι το καινούργιο χαράτσι, βαφτισμένο "τέλος", μπορεί να το κοτσάρει ο Βενιζέλος σε κάποια τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο, ό,τι τυχαίνει να ψηφίζεται στη Βουλή αυτές τις μέρες, κι ούτε γάτα ούτε ζημιά.

[Εδώ μια παρένθεση για τους σχολαστικούς: και "φόρο" να το βάφτιζε, πάλι θα μπορούσε -ενδεχομένως- να το κοτσάρει σε κάποια τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο · τα κοινοβουλευτικά μας ήθη έχουν ξεχειλώσει τόσο πολύ που επιτρέπουν σχεδόν τα πάντα στην εκάστοτε κυβέρνηση. Από εκεί και πέρα, η συνταγματικότητα της διάταξης θα μπορούσε να απασχολήσει το Συμβούλιο της Επικρατείας, με αβέβαιο αποτέλεσμα -η ερμηνεία του Συντάγματος πάντα ενέχει το στοιχείο της αβεβαιότητας. Θα ήταν όμως πρωτοφανές στα χρονικά της χώρας και πολύ χοντροκομμένο, αν μου επιτρέπεται η έκφραση, κι ο Βενιζέλος είναι λεπτεπίλεπτος άνθρωπος -μην κοιτάς που δεν του φαίνεται. Κλείνει η παρένθεση.]

Αυτός είναι ένας λόγος, θεσμικού χαρακτήρα να πούμε, υπάρχουν όμως κι άλλοι πιο πρακτικοί. Πρώτα πρώτα, η ακίνητη περιουσία ήδη φορολογείται με "κανονικούς" φόρους: τον φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας (που επιβαρύνει την ιδιοκτησία), καθώς και τους φόρους μεταβίβασης, κληρονομιάς, δωρεάς και γονικής παροχής, που επιβαρύνουν συναλλαγές με ακίνητα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η φορολόγηση γίνεται με βάση την αντικειμενική αξία, η οποία καθορίζεται από το Υπουργείο Οικονομικών. Για τον υπολογισμό της αντικειμενικής αξίας χρησιμοποιούνται οι ίδιοι πίνακες με τις τιμές ζώνης που θα χρησιμοποιηθούν και για το καινούργιο ψευδοτέλος, μόνο που στις τιμές αυτές εφαρμόζονται και κάποιοι συντελεστές οι οποίοι μειώνουν ή αυξάνουν την αξία ανάλογα με την παλαιότητα του ακινήτου, την εμπορικότητα του δρόμου, τον όροφο στον οποίο βρίσκεται κλπ. Εάν το καινούργιο χαράτσι επιβαλλόταν ως φόρος, θα έπρεπε να εφαρμοστούν οι ίδιοι συντελεστές στον υπολογισμό του για λόγους στοιχειώδους λογικής και νομικής συνέπειας. Με τη μεθόδευση που ακολουθεί η κυβέρνηση απλοποιεί τα πράγματα, ξεφορτώνεται αυτούς τους συντελεστές και κρατάει μόνο τον συντελεστή παλαιότητας, αλλά κι αυτόν ακόμα τον αντιστρέφει: ενώ στον υπολογισμό της αντικειμενικής αξίας ενός ακινήτου ο συντελεστής παλαιότητας είναι 1 για τα νεόδμητα, και μειώνεται σταδιακά σε κλάσμα της μονάδας όσο παλιότερο είναι το ακίνητο, για τον υπολογισμό του καινούργιου ψευδοτέλους ο συντελεστής ξεκινάει από το 1 για τα πολύ παλιά ακίνητα και αυξάνεται ως το 1,25 για τα νεόδμητα. Καταπληκτικό, ε;

Επιπλέον, για τον καταλογισμό και την είσπραξη των φόρων αρμόδια κατά κανόνα είναι -ως γνωστόν- η εφορία, πράγμα που σημαίνει ότι θα έπρεπε να εκδοθούν και να ταχυδρομηθούν εκκαθαριστικά σημειώματα, τα οποία ο φορολογούμενος που δεν έχει μία μπορεί πάντοτε να τα αγνοήσει ή να τα προσβάλλει στα δικαστήρια, ποντάροντας ότι θα το κάνουν κι άλλοι πολλοί κι έτσι το Δημόσιο θα δυσκολευτεί να επιδιώξει την είσπραξη με μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης όπως προβλέπει ο Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων. Ενώ το ψευδοτέλος μπορείς άνετα να το κοτσάρεις στον λογαριασμό της ΔΕΗ, κι άμα ο άλλος δεν το πληρώσει να του κόψεις το ρεύμα. Αν τολμάς. Αλλά εν προκειμένω ο Βενιζέλος ποντάρει στον εκβιασμό: το ρισκάρεις να κυκλοφορείς στο σπίτι σου με το λυχνάρι, να μαγειρεύεις στο πετρογκάζ και να μην μπορείς να δεις στην τηλεόραση τον Πρετεντέρη; Όχι; Πλήρωσε τότε.

Μόνο που υπάρχει ένα ζητηματάκι. Σύμφωνα με τη νομική θεωρία, η βασική διάκριση ανάμεσα σε φόρους και τέλη είναι ότι οι μεν φόροι αποτελούν έσοδα της γενικής διακυβέρνησης και καλύπτουν οποιαδήποτε ανάγκη του κρατικού προϋπολογισμού, τα δε τέλη έχουν κάποιον ανταποδοτικό χαρακτήρα: τα πληρώνουμε και η Διοίκηση μας οφείλει κάποια συγκεκριμένη (αν και όχι απαραίτητα άμεση) αντιπαροχή. Παράδειγμα, τα τέλη φωτισμού και καθαριότητας: εμείς τα πληρώνουμε (μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ) και οι Δήμοι που τα εισπράττουν (όταν τα εισπράττουν) φροντίζουν να αλλάζουν τις καμμένες λάμπες στους δρόμους και να μαζεύουν τα σκουπίδια. Μη γελάτε εκεί πίσω, λέμε τώρα τι προβλέπεται, όχι τι γίνεται στην πραγματικότητα. Το καινούργιο ψευδοτέλος στα ακίνητα, όμως, τι ανταποδοτικότητα έχει; Εδώ λοιπόν μπορούμε να θαυμάσουμε την ευλυγισία του Βενιζέλου (μεταφορικά μιλάω), ο οποίος, με μια αριστοτεχνική πιρουέτα διασχίζει τη λεπτή κόκκινη γραμμή που χωρίζει την Πολιτική Μπουρδολογία από την Υψηλή Τέχνη. Θαυμάστε:

"Ο έμμεσα αλλά σαφώς ανταποδοτικός χαρακτήρας του μέτρου, καθώς επιβάλλεται σε περιουσία της οποίας η πραγματική αξία εξαρτάται απολύτως από την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων."

Με απλά λόγια: αν δεν πιάσουμε τους δημοσιονομικούς στόχους, η χώρα θα βαρέσει κανόνι και τα σπίτια σας θα χάσουν την αξία τους. Πληρώστε κορόιδα.

Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά στα χρονικά της νομικής επιστήμης που η ύπαρξη ενός Κράτους προβάλλεται ως ανταποδοτική υπηρεσία της Διοίκησης προς τους πολίτες, αντί για στοιχειώδη και πρωταρχική υποχρέωσή της, όπως είναι. Φυσικά, με τη λογική αυτή μπορεί να βαφτιστεί "τέλος" οποιοδήποτε χαράτσι και μπορεί να θεωρηθεί "ανταποδοτικότητα" το μπάλωμα οποιασδήποτε τρύπας του προϋπολογισμού, από τώρα και εις τον αιώνα τον άπαντα. Εννοείται ότι η θεωρία αυτή είναι καινοφανής επινόηση του Βενιζέλου, δεν θα τη βρείτε σε κανένα σύγγραμμα φορολογικού δικαίου, και λογικά ο Φινοκαλιώτης και οι άλλοι καθηγητές των νομικών σχολών της χώρας θα πρέπει να έπαθαν αποπληξία διαβάζοντας την ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών. Από την άλλη, βέβαια, όπως μας θύμισε πρόσφατα ο πρωθυπουργός μας, η μοναδική κόκκινη γραμμή της κυβέρνησης είναι το εθνικό συμφέρον της χώρας (όπως η κυβέρνηση το αντιλαμβάνεται). Και φυσικά, η γενναία κυβέρνηση, που μάχεται με τα ορμητικά νερά του ποταμού Χάντσον, δεν θα επιτρέψει σε καμία νομική θεωρία και σε κανένα Σύνταγμα να σταθεί εμπόδιο στη σωτηρία της πατρίδος που κινδυνεύει.


.